«᾽Αναστάς πορεύσομαι πρός τόν πατέρα μου» (Λουκ. 15, 18)
Είναι
τρομερή η ενέργεια που περικλείει η παραβολή του ασώτου, κι αυτό γιατί προεκτείνει
τη δυναμική της μετάνοιας.
Δεν είναι τυχαίο, γι’ αυτό, που
η παραβολή του ασώτου, κατά την εκκλησιαστική ορολογία, έχει χαρακτηριστεί ως «το μαργαριτάρι των παραβολών του Κυρίου» και ως «το ευαγγέλιο των ευαγγελίων».
Δεν θα
ασχοληθούμε με την περίπτωση του μεγάλου γιου: αυτός λειτουργεί με τρόπο που
ενώ εξωτερικά φαίνεται να είναι καλός και υποτακτικός, στην πραγματικότητα
είναι στην αντίπερα όχθη του Πατέρα του. Δεν μπορεί να κατανοήσει την αγάπη
του, δεν νιώθει καν ότι είναι γιος του. Ο Πατέρας του τον αντιμετωπίζει διαρκώς
ως γιο του - «όλα τα δικά μου είναι δικά σου»
- εκείνος επιμένει να έχει τη συνείδηση δούλου και μισθωτού - «τόσα χρόνια σου δουλεύω». Πρόκειται για μία
διαφορετικού τύπου από ό,τι στον μικρό γιο κατάντια στην αμαρτία, για μία άλλη
ασωτία, όπως έχει ειπωθεί, στην οποία δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια λύση. Η
τελική στάση του μεγάλου γιου μένει μετέωρη. Ο Χριστός δεν κάνει αποτίμηση
αυτής.
Στον μικρό γιο όμως τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα: ο μικρός γιος, λόγω
της φυγής από το σπίτι του Πατέρα, έχει οδηγηθεί σε έσχατη πτώση: ζει στερημένα
(«ήρξατο υστερείσθαι»), πεινάει και νιώθει
ότι χάνεται («λιμώ απόλλυμαι»), γίνεται
δούλος άλλων («εκολλήθη ενί των πολιτών»),
ενώ το αίσθημα της ορφάνιας τον έχει καταβάλει («ουκέτι
ειμί άξιος κληθήναι υιός σου»). Κι είναι μία τραγική κατάσταση, που
αξιολογικά επιβεβαιώνεται από ό,τι ο Πατέρας του θα πει αργότερα: «Ούτος ο υιός μου νεκρός ην… και απολωλός». Νεκρός
και χαμένος.
Στον μικρό γιο όμως
παρακολουθούμε και την ανάστασή του από την πτώση του: «αναστάς»
- ό,τι κατανοείται ως μετάνοια. Έρχεται κάποια στιγμή που
συναισθάνεται τι είχε συμβεί, που νιώθει την εξαθλίωση της υπάρξεώς του – «εις εαυτόν ελθών», συναισθάνθηκε τι του είχε
συμβεί – και αποφασίζει να αλλάξει.
«Αναστάς
πορεύσομαι προς τον Πατέρα μου».
Ο άσωτος μπορεί να είχε χαθεί μέσα στις αμαρτίες, μπορεί να είχε νεκρωθεί
προσωρινά από ό,τι έκανε, όμως ακριβώς αυτό γίνεται η αφορμή να θυμηθεί το
πρόσωπο του Πατέρα, του γεμάτου αγάπη και στοργή απέναντί του. Θα λέγαμε ότι
βρίσκεται σε ένα είδος προνομιακής θέσεως: έχει σπίτι και έχει Πατέρα, που τον
αγαπά. Δεν θυμίζει τούτο αυτό που έλεγε ο Γέροντας Παϊσιος, ότι τα παιδιά που
απομακρύνονται από τον Θεό, ενώ σχετίζονταν μικρά με την Εκκλησία, δεν πρέπει
να τα φοβόμαστε, γιατί, όταν συνέλθουν, θα ξέρουν πού θα γυρίσουν; Για να πει
στη συνέχεια: εκείνα που δεν γνώρισαν καθόλου τον Θεό, αυτά να
λυπάσθε. Γιατί όταν θα έλθει η στιγμή να συνέλθουν, δεν θα ξέρουν πού να πάνε.
Η εικόνα του φιλόστοργου και φιλεύσπλαχνου Πατέρα λοιπόν είναι και το
κρισιμότερο στοιχείο για να υπάρξει και να λειτουργήσει η μετάνοια στον μικρό
γιο, τον άσωτο, τον καθένα δηλαδή από εμάς άνθρωπο. Δεν φαίνεται να ήταν
πρωτίστως οι συνέπειες της αμαρτίας, αλλά η εικόνα του Πατέρα εκείνο που έδωσε
την αποφασιστική ώθηση στον άσωτο για να μετανοήσει. Αν ο άσωτος μέσα στην
κατάντια του και την απελπισία του είχε ως εικόνα Πατέρα έναν σκληρό και
αυστηρό ελεγκτή και δικαστή, ουδέποτε θα είχε πάρει τον δρόμο της επιστροφής. Η
κατάντια θα ήταν μόνιμη. Και σίγουρα θα γινόταν χειρότερη. Ο Πατέρας του όμως –
το πρότυπο για κάθε αληθινό πατέρα – παρουσιάζεται με αληθινή αγάπη απέναντί
του.
Η πλήρης αγάπης στάση Του είναι
και το πιο καθοριστικό στοιχείο της παραβολής. Δεν είναι τυχαίο που είπαν ότι
αν χάνονταν όλες οι άγιες Γραφές, αλλά κάποιος προλάβαινε να κρατήσει τη
συγκεκριμένη σελίδα με την παραβολή του ασώτου, θα ήταν και μόνη αυτή αρκετή
για να αναπληρωθεί όλη η διδασκαλία του Κυρίου.
Και τι γίνεται πια με τη
μετάνοια του ασώτου; Αναγνωρίζοντας τις αμαρτίες του, παίρνοντας τον δρόμο
επιστροφής στον Πατέρα του, θέλει να εκφράσει τα συναισθήματά του με την εν
ταπεινώσει εξομολόγησή του. «Πάτερ, ήμαρτον εις τον
ουρανόν και ενώπιόν σου∙ουκέτι ειμί άξιος κληθήναι υιός σου∙ ποίησόν με ως
ένα των μισθίων σου». Καταλαβαίνει ότι η ντροπή δεν είναι στη μετάνοια
και την επιστροφή του. Ήταν στην κατάσταση της αμαρτίας του. Κι η πορεία
επιστροφής του παίρνει γι’ αυτόν την πιο απρόσμενη εξέλιξη: ο Πατέρας είναι
Αυτός που τρέχει προς αυτόν. Για να τον αγκαλιάσει, να τον αποκαταστήσει στην
πρώτη δοξασμένη θέση του, να κάνει το μεγαλύτερο πανηγύρι που μπορούσε. Χωρίς
μάλιστα όχι να τον επιπλήξει, αλλ’ ούτε καν να τον ρωτήσει.
.jpg)
